فضای مجازی رها، عواقب جبران‌ناپذیری دارد؛ گویا فرانسه بیشتر از سایر کشور‌ها به این گزاره منطقی اعتقاد دارد. حالا قبله آمال روشنفکران و آزادی‌خواهان چپ و راست، دو، سه روزی می‌شود که به بازداشتگاه مدیر یک پیام‌رسان تبدیل شده است. پاول دورف در فرانسه با اتهامات عدیده‌ای از جمله همکاری نکردن با دولت فرانسه مواجه و با همین اتهامات بازداشت هم شده‌است. سرنوشت قضایی مالک تلگرام در فرانسه مشخص نیست، اما واکنش‌ها به این موضوع جالب بوده‌است. تناقض فرانسه در ادعای آزادی‌بیان و بازداشت دورف از یک سو و نیازمندی فضای مجازی به قانون از سوی دیگر، دلایلی است که در گزارش «جوان» به آن پرداخته شده‌است. 

 بازداشت مدیر و مالک تلگرام در فرانسه، از بحث‌های داغ رسانه‌ها و فضای مجازی در یکی، دو روز گذشته شده‌است. 

 

پاول دورف در شامگاه شنبه در فرودگاه لوبورژه پاریس توسط مقامات امنیتی فرانسه بازداشت شد. این حادثه بلافاصله موجی از واکنش‌های تند و گسترده را در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت و توجه بسیاری را به خود جلب کرد. 

طبق ادعای مقامات فرانسوی، علت اصلی بازداشت دورف، عدم تمایل او برای همکاری با نهاد‌های قضایی و ضعف نظارت بر محتوای تلگرام عنوان شده‌است. گفته می‌شود که این اتهامات شامل جرائمی همچون قاچاق مواد مخدر، پولشویی و انتشار تصاویر غیرقانونی از کودکان در این پیام‌رسان می‌شود که دورف را به عنوان شریک جرم درگیر کرده‌است. 

روزنامه گاردین نیز گزارش داده که قاضی مسئول این پرونده، دستور تمدید بازداشت پاول دورف را صادر کرده که می‌تواند تا ۹۶ ساعت ادامه یابد. در پایان این مدت، قاضی تصمیم خواهد گرفت که آیا دورف آزاد شود یا با اعلام رسمی اتهامات، بازداشت او ادامه یابد. این رویداد می‌تواند تبعات مهمی برای آینده تلگرام و نحوه فعالیت آن در سطح جهانی به همراه داشته‌باشد. 

این در شرایطی است که کانال تلگرامی پاول دور‌ف به انتشار اتهامات از سوی دادگستری فرانسه واکنش نشان داد. مالک تلگرام پس از انتشار موارد اتهامی از سوی دادگستری فرانسه، به این اتهامات واکنش نشان داد. کانال تلگرامی منتسب به پاول دورف اعلام کرد «آن‌ها دروغ می‌گویند. همه می‌دانند که چرا «پاول» بازداشت شده‌است.»

 

تعداد افراد مشهور و چهره‌های شناخته شده عمومی که از پاول دورف پس از دستگیری جنجالی او در فرانسه در اوایل این هفته حمایت می‌کنند، به شدت افزایش یافته‌است. برخی از این افراد عبارتند از: ایلان ماسک، رابرت اف کندی، ویتالیک بوترین و تاکر کارلسون. 

پس از انتشار خبر دستگیری پاول دورف، ایلان ماسک، مدیر عامل توییتر در حمایت از او توییتی منتشر کرد و خواهان آزادی فوری دورف شد. ماسک که پیشتر تلاش‌های بسیاری برای تحقق آزادی‌بیان در توییتر انجام داده‌بود، همچنان معتقد است که این آزادی به‌طور کامل در شبکه‌های اجتماعی محقق نشده‌است. او در توییتی تند علیه مارک زاکربرگ نیز نوشت: اینستاگرام پر از سوءاستفاده از کودکان شده، اما خبری از دستگیری زاکربرگ نیست. در عوض، او آزادی‌بیان را سانسور می‌کند و به دولت‌ها دسترسی به اطلاعات کاربران را می‌دهد. 

تاکر کارلسون، مجری سرشناس و چهره مشهور رسانه‌ای نیز در واکنش به این رویداد در توییتر نوشت: «پاول دورف زمانی روسیه را ترک کرد که دولت سعی داشت تلگرام را تحت کنترل خود درآورد، اما در نهایت، این پوتین نبود که او را به خاطر اجازه دادن به مردم برای استفاده از آزادی‌بیان دستگیر کرد. این یک کشور غربی، متحد دولت بایدن و عضو ناتو بود که او را بازداشت کرد. دورف امشب در زندانی در فرانسه است؛ هشداری زنده برای هر صاحب پلتفرمی که از سانسور حقیقت به دستور دولت‌ها و آژانس‌های اطلاعاتی امتناع می‌ورزد. همچنین بسیاری از ایردراپ‌های تلگرامی نیز در واکنش به این اتفاق، حمایت خود را از پاول دورف اعلام کردند. برخی از آن‌ها با ارسال پیام‌هایی در کانال‌های خود و برگزاری کمپین‌های حمایتی، این رویداد را محکوم کردند و بر اهمیت حفظ آزادی در پلتفرم‌های ارتباطی تأکید کردند. همچنین، تعدادی از این ایردراپ‌ها با افزایش پاداش‌های خود برای کاربران، حمایت عملی و ملموسی از جامعه تلگرام نشان دادند. این اقدامات نشان‌دهنده پیوند عمیق جامعه کاربران و توسعه‌دهندگان تلگرام با ارزش‌های آزادی و شفافیت است که پاول دورف همواره بر آن‌ها تأکید کرده‌است. 

 

روز گذشته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب در بخشی از بیانات خود در دیدار با مسعود پزشکیان و اعضای هیئت دولت چهاردهم، با اشاره به بازداشت پاول دورف بنیانگذار پیام رسان تلگرام فرمودند: فضای مجازی یک دنیای جدیدی است، شما‌ها بیشتر از بنده هم حتماً مطلعید، یعنی فضای مجازی دیگر امروز مجازی نیست! امروز یک واقعیتی است در زندگی مردم. روزبه‌روز هم دارد پیش می‌رود، آنچه مهم است این است که در فضای مجازی حکمرانی قانونمند وجود داشته‌باشد، اینکه بنده گاهی گفتم فضای مجازی رهاست، ول است، این به خاطر این است. 

ایشان افزودند: حکمرانی، براساس قانون، یک قانونی اگر ندارید قانون را به‌وجود بیاورید، براساس آن قانون زمام کار را به دست بگیرید. همه دنیا این کار را می‌کنند. می‌بینید دیگر این جوان بیچاره را فرانسوی‌ها، یعنی اینقدر تا این حد سختگیری انجام می‌گیرد، طرف را می‌گیرند زندان می‌کنند، تهدید می‌کنند که ۲۰ سال محکومیت به تو خواهیم داد، این به خاطر آن است که حکمرانی آن‌ها را نقض کرده، نقض حکمرانی قابل‌قبول نیست. یک کشور در اختیار شماست که وظیفه در قبالش دارید، مأموریت در قبالش دارید. نمی‌شود حکمرانی شما را نقض کرد، نباید نقض کنند. 

 

محمد لسانی، استاد سواد رسانه و مدرس کشوری رسانه به «جوان» می‌گوید: «اصولاً در عصر کنونی که به آن عصر داده و عصر حکمرانی داده محور اطلاق می‌شود، اهمیت تولید و گردش اطلاعات به شدت مهم است. این مسئله باعث‌شده که ابرقدرت‌های جهانی به عنوان پمپاژکننده و قطب تولید و گردش اطلاعات در جهان ظاهر شوند، یعنی با حجم اطلاعاتی که تولید می‌کنند، افکار عمومی، قلب‌ها و اذهان را جهت می‌دهند، به همین دلیل از آغاز میدان‌داری فناوری‌های دیجیتال، اهرم‌ها و مکانیزم‌های متفاوتی را در خصوص تولید و انتشار محتوا به کار گرفتند.»

او ادامه می‌دهد: «یکی از مکانیزم‌های اصلی برای تولید و انتشار محتوا در فضای مجازی، راه‌اندازی و محوریت‌دهی به غول‌های فناوری بوده، به واسطه اینکه هم خدمات زیرساختی ارائه می‌کردند و هم خدمات جذاب و تفریحی برای کاربران داشتند تا مورد‌پسند آن‌ها واقع شود! به این ترتیب توانستند در بطن جوامع نفوذ کرده و تبدیل به پروژه‌های با کاربران میلیاردی شوند.»

این کارشناس رسانه اظهار می‌دارد: «کمپانی آلفابت با برند گوگل، کمپانی متا با برند اینستاگرام، واتساپ و فیس‌بوک و همچنین کمپانی‌های دیگری مثل آمازون و اپل، با تولید و پروموت و تبلیغ، عملاً وسعت خدماتشان به جمعیتی بیش از جمعیت بزرگ‌ترین کشور‌های جهان است! در این میان، یکی از حوزه‌های مهم در خدمات عمومی در حوزه فناوری، پیام‌رسان‌ها هستند که واتساپ در غرب و اپلیکیشن وی‌چت چین در شرق از محبوبیت برخوردار شدند، تا اینکه پاول دورف تلگرام را با یک پیشینه روسی تأسیس کرد، بعد از آن به آلمان و بعد به امارات رفت و به عنوان یک کارآفرین فناوری مهاجر سعی کرد تا اپلیکیشن و خدمات خودش را ارائه دهد.»

لسانی می‌گوید: «امروز تلگرام قدرت مسلط پیام‌رسان‌های امریکایی، چون واتساپ را به چالش کشیده و به میدانی برای ابراز مخالفت‌ها توسط گروه‌ها، تشکل‌ها و جریان‌های مختلف تبدیل شده‌است. به همین دلیل، غرب انتقاداتی را به آن داشت. بنابراین به نظر می‌رسد این اپلیکیشن در نگاه کلان خود، ارزش‌های غربی و قدرت مسلط اپلیکیشن‌های امریکایی را به چالش کشیده‌است. با این حال همیشه دغدغه نسبت به داده‌های کاربران وجود داشته؛ که از داده‌های کاربران چه استفاده‌ای می‌شود؛ برای پایش‌های اجتماعی برای مهندسی اجتماعی برای مداخله برای پروپاگاندا، حوزه‌هایی که همیشه چالش‌هایی نسبت بهش وجود داشته‌است.»

او ادامه می‌دهد: «سایر اپلیکیشن‌های امریکایی، هر کدام بنابر همان ارزش‌های غربی و لیبرالی عمل می‌کنند، اما در موضوع تلگرام شاهد هستیم که تولید و انتشار محتوا در حوزه‌های مختلف مبتنی بر تک بلوک نیست و نگاه‌های متفاوتی را در خود داشته‌است. در واقع، فرانسه به عنوان آوانگارد و عملاً دست بزن امریکا در این حوزه، ورود کرده و این ورود برای اعمال حاکمیت در فضای مجازی است. یعنی نظرش این است که ارزش‌های غربی اعمال و غیر آن، مدیریت و کنترل شود و همه افراد و اپلیکیشن‌ها با آن متحد باشند. این مسئله خیلی مهمی است که در یک الزام حقوقی دادگاه را وسط می‌کشند، جرم‌انگاری می‌کنند به خاطر اینکه برخلاف ارزش‌های غرب حرکت و تولید محتوا کرده‌است. این مسئله اهمیت حکمرانی در فضای مجازی و اعمال حاکمیت را بیش از پیش نمایان می‌کند.»