راه های برون رفت کودکان از آسیب های فضای مجازی

محمد لسانی، کارشناس رسانه است. او به عنوان مروج سواد رسانه ای ابتدا از وضعیتی سخن می گوید که سال های قبل بود و اکنون جایش خالی است: در گذشته چند عامل درون و بیرون از خانه، در وظیفه فرزندپروری به والدین کمک می کرد. عوامل درون خانه یکی حضور برادرها و خواهرها بود که این هم بازی بودن فشار فرزندداری را از روی والدین برمی داشت. عامل دوم وسعت خانه ها بود. جدا از نشیمن و پذیرایی، اتاق های متعددی وجود داشت که بچه ها می توانستند آزادانه در آن بازی کنند و سومین مزیت هم حیاط خانه ها بود.
او عوامل بیرونی را هم این گونه می شمارد: اولین و بهترینش دوست و همسایه ای بود که ساعت ها با هم در کوچه و خیابان سرگرم می شدند. دومین محیط کوچه بود که به گردهم آمدن بچه ها کمک می کرد و سومین فضا محیط های شهری مثل پارک و شهربازی بود.
کارشناس سواد رسانه ای توضیح می دهد: در کلان شهرهای ما خیلی از این عوامل دیگر وجود ندارد. با وجود این، فشار این تغییرات روی چه کسی است؟ روی پدر و مادر. از طرف دیگر، بخشی از فشار روانی هم روی فرزند سرریز می شود. به همین دلیل، از یک سو پدر و مادر از فرزندی که کنارشان است، عاصی شده اند و از سوی دیگر، بچه ای که هم بازی ندارد، حوصله اش سر می رود.
«دراین میان رسانه همچون مخدر و تسکین دهنده عمل می کند. وارد می شود که یک غفلت ایجاد کند و نمی گذارد فشار همه این ندارها در ذهن بچه و پدر و مادر خالی شود.» لسانی در ادامه این جمله تأکید می کند: این مخدر به مرور زمان تسکین دهنده است و اثر منفی دارد. اول اینکه اعتیادآور است و دوم اینکه پرکننده خلأ نیست؛ فقط غفلت ایجاد می کند و در نهایت باعث تضعیف رابطه اجتماعی می شود. درگیرشدن بیش از حد در فضای مجازی، روابط اجتماعی درون و بیرون از خانه را مشکل می کند و باید برویم سراغ راه حل ها.
استفاده از هر میلی متر فضای خانه
او توضیح می دهد: گام اول این است که در توسعه خانواده از پدر و مادرها بخواهیم که فرزندان بیشتری داشته باشند که ممکن است بعضی ها دستشان بسته باشد و شرایط فرزندآوری را نداشته باشند. بزرگ ترکردن محیط داخل خانه هم به دلیل اوضاع اقتصادی جامعه ممکن نیست و تنها مکانی که در اختیار خانواده است، حیاط محدود و پارکینگ مجتمع هاست؛ اما می شود از همین فضای محدود هم استفاده کرد.
او همچون دیگران شرایط محدود زندگی در خانه های کوچک را تأیید می کند، اما با همین وضعیت برنامه ریزی را امکان پذیر می داند: خیلی وقت ها با بچه ها بازی های پارکینگی می کنیم. همان اسکوتر، اسکیت یا توپ را برمی دارند و در همان فضا مشغول می شوند. یا می شود در همان حیاط کوچک چهل متری مجتمع بیست واحدی گل وگیاهان را آبیاری کرد یا گل کاشت. یعنی راهی به جز این نداریم که از هر یک میلی متر فضای در اختیارمان استفاده کنیم. فضای زندگی ما هرگز شبیه آن مکانی که بزرگ شدیم نمی شود، اما نمی توان از این فضاها هم گذشت.
لسانی نکته بعدی را استفاده از مهارت ها در خانه دانست که باید جایگزین دراختیارگذاشتن رسانه شود: به این بستگی دارد که پدر و مادر چقدر فرزندشان را به رسانه وابسته کرده باشند. بچه ها وقتی حوصله شان سر می رود، اولین چیزی که به ذهنشان می رسد، تلفن همراه است، بعد تبلت و تلویزیون. درحالی که وقتی رسانه از کودک دریغ شود، خلاقیتش بروز پیدا می کند. وقتی تلویزیون را خاموش می کنیم، پنج دقیقه اول فرزندمان از بی حوصلگی و بیکاری شکایت می کند، اما اگر کمی طاقت بیاوریم، می بینیم که چند لحظه بعد خودش را با بالشت های روی مبل سرگرم کرده است.
او اضافه می کند: نکته دوم این است که خیلی وقت ها رسانه جایگزین سروصدای بازی بچه ها که والدین حوصله شنیدن آن را ندارند. یا شاید می خواهند مانع ایجاد سروصدا برای همسایه ها شوند، درحالی که متوجه نیستند همین سروصدا قسمتی از پویایی کودک است، وگرنه دچار افسردگی، سردی مزاج و کمبود شدید عاطفی می شوند. یکی از ویژگی های مهم اخلاقی فرزند، ابراز احساسات است. فرزندان باید بتوانند احساسات خودشان را بیان کنند که متأسفانه زندگی مدرن جلو بروز این حس را می گیرد.
این مروج سواد رسانه ای، پیشنهاد دیگری برای جداکردن کودک از فضای مجازی دارد: این ها راه حل درون خانه است. برای بیرون از خانه باید کندوسازی و دوست گزینی انجام داد. باید خودتان دست به کار شوید و از فرزندان خانواده ای که فرهنگشان نزدیک به شماست، یارگزینی کنید. در پارک جمع شوید تا کودکان فرصتی برای تخلیه انرژی شان پیدا کنند. اگر این اتفاق خارج از خانه بیفتد، مبارک است.
لسانی با اشاره به قراردادن رسانه ها در سبد کودک، می گوید: خودمان باید رسانه را در سبد کودکمان اندازه کنیم. رسانه ها یا صوتی و آوایی هستند یا مکتوب یا تصویری. آنچه ما با آن مشکل داریم، استفاده بیش از حد از رسانه تصویری است که همان تلفن همراه و تلویزیون را شامل می شود. باید وزن رسانه های صوتی و مکتوب را در سفره خانواده و فرزندان بیشتر کنیم. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده استفاده از رسانه های تصویری تا سه سالگی برای کودکان خطرناک است و پس از آن هم تا شش سالگی باید در کنترل و محدودیت باشد؛ زیرا سیستم عصبی و شناختی فرزندان تا این سن درحال تکمیل است. ما نباید رسانه تصویری را به عنوان اختلال در رشد و نظام سیستم عصبی فرزندان وارد کنیم.
او بار دیگر تأکید می کند که رویکرد ما در سواد رسانه، تعدیل و تنظیم است، نه حذف. در داخل خانه هم والدین نقش تعدیل کننده دارند. رسانه ها حذف شدنی نیستند، فقط باید بدانیم چه رسانه ای برای چه سنی، چه جنسیتی با چه محتوایی لازم است. باید نیازهایمان را بدانیم و بنا بر آن، درست مصرف کنیم.

منبع خبر: شهرآرا