ویژگی‌های نسل Z را بشناسیم

محمد لسانی، کارشناس و فعال رسانه‌ای در این نشست به تعریف نظریه نسلی پرداخت و گفت: تعریف «نظریه نسلی» به عنوان نظریه‌ای تاثیرگذار در برنامه‌ریزی فناورانه برای نسل‌های مختلف، هر نسل را دارای ویژگی‌ خاص خود می‌داند. این نظریه که توسط ویلیام استراوس و نیل‌هاو ارائه شده است، نشان می‌دهد که نسل‌ها براساس شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که در آن رشد می‌کنند، شکل می‌گیرند. استراوس و هاو استدلال می‌کنند که نسل Z یک «نسل قهرمان» است و برای حل مشکلاتی که توسط نسل‌های قبلی ایجاد شده، فراخوانده می‌شود.

وی ادامه داد: این نظریه بیان می‌کند که افرادی که با اینترنت و فناوری‌های دیجیتال بزرگ شده‌اند، توانایی‌های شناختی و سبک‌های یادگیری متفاوتی نسبت به افرادی که این ابزار در دسترسشان نبوده را دارند. پرنسکی استدلال می‌کند که بومیان دیجیتال در انجام «چند وظیفه‌ای»، پردازش موازی و تفکر انتقادی بهتر از نسل‌های قبلی هستند.

هوش اینترنتی یا iGen

این کارشناس رسانه، نظریه iGen Twenge و متولد شدن نسل‌های دهه نود هجری شمسی به بعد با این ژن را نظریه‌ای  قوی خواند و در تعریف آن گفت: این نظریه بیان می‌کند که نسل  Z از نظر استفاده از فناوری، سلامت روانی و ارزش‌های اجتماعی آن از نسل‌های قبلی متمایز است. تونگ استدلال می‌کند نسل Z احتمالاً از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کند، اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کند و تنوع را تحمل می‌کند.»

لسانی عنوان کرد: نسل z از بدو تولد دارای ژن D یعنی ژن فناوری هستند. IGen یا همان ژن اینترنت در نسل جدید کودکان است و به همین دلیل افسردگی میان آنها بیشتر از نسل‌های گذشته است.

وی با اشاره به کلیپی درباره کمپ‌های ترک اعتیار اینترنتی در کره جنوبی برای کودکان و نوجوانان خاطرنشان کرد: نیاز به سواد رسانه، فاصله گرفتن از فضای مجازی نیست، بلکه باید استفاده صحیح از آن را آموخت. در حالی که در تمام جهان برنامه‌های مشخصی برای کنترل و برنامه‌ریزی نسل Z در برابر فناوری وجود دارد، در ایران هیچ‌گونه راه حلی برای اعتیاد این نسل به اینترنت وجود ندارد.

ویژگی‌های نسل Z

لسانی برخی از ویژگی‌های نسل z در ورژن آمریکایی را چنین عنوان کرد: «باهوش‌ترین نسل تا به امروز در زمینه فناوری»؛ «متصل به نت و محیط و از این طریق متصل به مردم جهان؛ این نسل از طریق رسانه در اقصا نقاط جهان دوستانی می‌یابند و از وقایع جهان مطلّع هستند»؛ «نسل z تحصیل کرده‌ترین نسل تاریخ است. آنها همچنین بیشتر از نسل‌های قبلی به دنبال تحصیلات عالی هستند. این امر منجر به تعدادی نظریه و رویکرد جدید در آموزش، مانند یادگیری شخصی و آموزش مبتنی بر شایستگی شده است»؛ «نسل Z در زمان تغییر و اختلال بزرگ وارد نیروی کار می‌شود. آنها متنوع‌ترین نسل تاریخ هستند و وارد «اقتصاد گیگ» می‌شوند؛ یعنی کارهای مقطعی و از راه دور؛ «این نسل هوشیاری اجتماعی بسیاری دارند و عمیقا نگران مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی هستند. این امر منجر به ایجاد تعدادی نظریِه و رویکردهای جدید برای سلامت روان، مانند ذهن‌آگاهی و روانشناسی مثبت شده است» و «بصری گرایی ویژگی بعدی آنان است. انتخاب آنها فیلم و سریال و در میان کتاب‌ها، کمیک و مانگاست».

زندگی زیرنظر جهان

این کارشناس رسانه در خصوص بازی‌مداری نسل z به کتاب DSM اشاره کرد که در آن اعتیاد به بازی و Game را یکی از اعتیادها در جهان معرفی کرده است و گفت: در این کتاب آمده است که اعتیاد به بازی بین پسران ۱۲ تا ۲۰ سال بیش از دختران و در کشورهای آسیایی بیشتر از آفریقا و اروپاست. متوسط سن بازی در ایران حدود ۱۹ سال و در آمریکا میانگین سن بازی، ۴۱ سال است.

لسانی تاکید کرد: بازی در سنین بالا آدرنالین خون را ترشح می‌کند و برای ذهن سالمندان خوب است؛ اما اعتیاد به بازی در هیچ سنی مورد تایید نیست. همچنین «استریمر Streamer» بودن یکی دیگر از ویژگی‌های نسل z است، به این معنی که در این نسل همه چیز به صورت زنده (Live) و آنلاین است. این نسل «آواگرا» یعنی علاقه‌مند به آوا، صدا و موسیقی هستند و به همین دلیل در میان این نسل مطالعه کتاب‌های صوتی رایج است.

هر نسل خود را چه می‌نامد؟

سخنران در این نشست به مقاله اساتید دانشگاه تهران در خصوص رسانه‌ها نیز اشاره کرد و گفت: موضوع این مقاله این است که نسل‌ها چگونه خودشان را خطاب می‌کنند. این مقاله توسط دکتر منتظرقائم و همکاران ایشان تهیه شده است. در این مقاله آمده است: «دهه‌های پنجاه نام خودشان را «سازش‌پذیر» گذاشته و رسانه غالب آنها مجلات و روزنامه‌ها بود؛ دهه‌ شصتی خودشان را «خطرپذیر» معرفی می‌کنند و رسانه غالب آنها سینما و تلویزیون و ویژگی‌های غالب آنها چارچوب‌پذیری، متحیر در برابر فناوری، تجربه‌کنندگان سانسور، علاقه‌مندان به اسطوره‌های واقعی و فرصت‌های کم برای بروز خود است. دهه هفتادی‌ها، خود را «تحوّل‌پذیر» می‌دانند. رسانه غالب آنها اینترنت و ویژگی نسلی آنها عبارتند از: شهروندان اولیه نسل سایبری، انعطاف‌پذیرتر در برابر تغییر، ثروت‌طلب، نوآور و خلاق. دهه هشتادی‌ها محدودیت ناپذیر هستند؛ رسانه غالب آنها، شبکه‌های اجتماعی و ویژگی‌های نسل آنها چنین است: شهروندان دیجیتال، نسل تجربه‌های زودهنگام، کمال‌طلب، شکاف شناختی با والدین، مصرف گرایی، تزلزل هویتی، برنامه‌ریزان شگفت انگیز و تقلیدکنندگان ایده‌ها».

در رویای ایران رویایی

لسانی با تاکید برای اینکه برای هر نسل باید براساس ویژگی‌های خودشان برنامه‌ریزی کرد، افزود: در سال ۱۹۳۱میلادی مفهومی به نام «امریکن دریم (American Dream)» در آمریکا خلق شد و براساس این مفهوم، فیلم‌ها، سریال‌ها، کتاب‌ها و برنامه‌ریزی‌های دیگری برای تغییر فکر آمریکایی‌ها صورت پذیرفت. در نتیجه رواج این مفهوم، آمریکا سرزمین فرصت‌ها، رفاه و آینده معرفی شد؛ گذشته از اینکه چقدر این رویای آمریکایی محقق شده یا خیر، این مفهوم‌پردازی سبب شده که نسل z در آمریکا به آینده آمریکا امیدواری بیشتری داشته باشند. باید از خود بپرسیم آیا در سینمای ایران، رویایی برای آینده ایران ترسیم و تصویر شده است و نسل جدید در ایران چه تفکری درباره آینده خود دارند؟

راه‌های برای درونی کردن ارزش‌ها

این مدرس رسانه با تاکید بر اینکه قطعا تفاوت‌هایی بین فرزندان و پدر و مادر آنها وجود دارد، ادامه دارد: والدین و مربیان باید به دنبال مشابهت‌های موجود باشند تا بدین طریق بتوانند با ارتباط با نسل جدید، بر روی آنها اثرگذار باشند.

لسانی اهمیت خانواده در نهادینه کردن ارزش‌ها را بی‌مانند دانست و گفت: ارزش‌ها باید در لایه درونی خانواده به اجرا دربیاید تا در میان نسل بعد جاری شود. گفت‌وگو از ارزش‌ها و بیرون‌فکنی ارزش‌ها از خانواده‌ها، دور شدن نسل بعدی از ارزش‌ها را رقم خواهد زد. از راه‌های اجرای ارزش‌ها، خلق و پیاده کردن آئین‌ها و تمرین آنها در هر ماه و سال است. برای مثال می‌توانیم به دختران خانواده تزئین خانه در مراسم‌ مذهبی را بسپاریم. این امر هم ارزش‌ها را نشان آنها می‌دهد و هم به صورت درونی در خانواده تمرین و اجرا می‌شود. بدین ترتیب خانواده و قوانین با هم بزرگ می‌شوند و قد می‌کشند.

وی تاکید کرد: قهرمان‌ها از موضوعاتی است که نسل z را در یافتن ارزش‌ها یاری می‌رساند. اگر قهرمان‌سازی در خانواده انجام نشود، قهرمان‌های دیگر که شاید مطابق ارزش‌های ما نباشد، جایگزین آن خواهد شد. از دیگر موضوعات تاثیرگذار برای نهادینه شدن ارزش‌ها، ارج گذاشتن به سمبل‌ها و نشانه‌ها و به کار بستن اینهاست. مثل برچسب‌هایی که در کتاب‌ها استفاده می‌شود یا پرچم‌ها و…»

فناوری‌دوستی نسل z را قدر بدانیم

لسانی ابراز کرد: فناوری‌دوستی نسل جدید را باید قدر دانست؛ چرا که اسلام شیعی، اسلامی پویاست و در گذشته مدفون نیست؛ بلکه همواره با پذیرفتن زمانه، به کار گرفتن ابزار نوین در وجه درست آن و ارتقا دادن خویش، رو به جلو رفته است. ما باید مسیر کودکان را در استفاده از فناوری هموار کنیم. جلوی آنها را نگیریم و در عین حال فناوری را بدون قانون و حریم در اختیار آنها قرار ندهیم. والدین و مربی‌ها باید بدانند که در کنار قرار دادن ابزار باید نحوه استفاده صحیح از آن را نیز به نسل پس از خود بیاموزند.

این کارشناس رسانه با اشاره به «توافق‌نامه استفاده رسانه در خانواده» افزود: این پیشنهادی است که یکی از سایت‌های بزرگ و بین‌المللی رسانه به خانواده‌ها و مربی‌ها ارائه داده است؛ اینکه توافق‌نامه‌ای میان فرزندان و مربیان آنها نوشته و برای استفاده از ابزار فناوری قوانینی با توافق طرفین وضع شود. برای مثال مراقبت از فناوری و ابزار، ساعت گذاشتن برای استفاده از ابزار و … . همه این قوانین باید ضمانت اجرایی داشته باشند؛ برای مثال در صورت اجرا نشدن این قوانین باید مجازاتی برای قانون‌شکنی وجود داشته باشد؛ برای فرزند و والدین هر دو یکسان برخورد شود.

در پایان نشست، لسانی چهار مرحله استفاده از فناوری برای کودکان و نوجوانان را برشمرد و گفت: ممنوعیت تا سه سالگی، استفاده از ابزار به صورت امانی، استفاده مشترک از ابزار و استفاده مشروط (در اتاق خواب نباشد، دسترسی با نظارت، دسترسی محدود و…) باید مدنظر قرار گیرد.